Po raz kolejny, na zlecenie Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, przeprowadzone zostało badanie dotyczące Ekonomicznych Losów Absolwentów (ELA). Badanie, dzięki któremu istnieje możliwość zaplanowania sukcesu na rynku pracy.
Chęć osiągnięcia powodzenia na rynku pracy jest oczywista. A informacje o zawodowych losach absolwentów są niezbędne do tego, aby odpowiednio zaplanować dotarcie do sukcesu. Informacje dotyczące m.in. wielkości zatrudnienia oraz zarobków absolwentów po ukończeniu danej uczelni lub kierunku są z pewnością jednym z kryteriów wyboru studiów. I właśnie dlatego powstał ogólnopolski system monitorowania Ekonomicznych Losów Absolwentów (ELA) uczelni. A dokładnie, w celu podwyższania jakości kształcenia oraz dostosowywania oferty edukacyjnej do wymogów współczesnego rynku pracy. Stworzony na zlecenie Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego (MNiSW) działa od 2016 roku. W tym roku, badanie obejmuje dwie grupy absolwentów – tych, którzy ukończyli studia w roku 2014 i 2015. Losy absolwentów z roku 2015 zostały zbadane po raz pierwszy.
Ważne zmiany w systemie
Podobnie tak jak w poprzedniej edycji, tak i w tej, głównym źródłem informacji przedstawionych w raportach są dane administracyjne pochodzące z systemu Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) oraz z systemu POL-on, czyli systemu informacji o szkolnictwie wyższym wspierającym pracę Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Głównego Urzędu Statystycznego (GUS) oraz Centralnej Komisji do spraw Stopni i Tytułów. Należy zwrócić jednak szczególną uwagę, że w zbiorach ZUS nie są rejestrowane umowy o dzieło oraz umowy zlecenia podpisywane ze studentami (z wyjątkiem takowych zawieranych z pracodawcą zatrudniającym daną osobę na umowę o pracę), umowy podpisywane za granicą oraz praca bez formalnej umowy. Ale ogromnym plusem jest to, że w badaniu populacyjnym do zera zredukowany jest błąd statystyczny. Wynika to z tego, że badaniem objęta została cała populacja studentów (z wyjątkiem części absolwentów uczelni wojskowych) zamiast tych losowo wybranych w przypadku innego rodzaju badań.– Warto pamiętać o tym, że Polska jest zróżnicowana gospodarczo – rynki pracy w pewnych miejscach są łatwiejsze niż w innych – mówi prof. Mikołaj Jasiński, twórca systemu ELA, kierownik Pracowni Ewaluacji Jakości Kształcenia na Uniwersytecie Warszawskim oraz pracownik Instytutu Socjologii na Uniwersytecie Warszawskim. – Przykładowo, absolwentom zamieszkałym na terenie Warszawy jest łatwiej znaleźć pracę niż absolwentom mieszkającym w regionie o strukturalnym bezrobociu. Aby sprawiedliwie traktować uczelnie niezależnie od ich położenia i miejsca zamieszkania ich absolwentów, opracowaliśmy wskaźniki względne. Porównują one zarobki i ryzyko bezrobocia absolwentów do stosownych wskaźników w ich miejscach zamieszkania. Tym samym porównujemy absolwenta z jego „statystycznym sąsiadem”. Innymi słowy, przedstawiamy sytuację absolwenta na tle sytuacji w jego miejscu zamieszkania. Ten sam wynik absolwenta może być traktowany w jednym przypadku jako sukces, w drugim jako porażka – w zależności od tego, z jak trudnym rynkiem pracy przyszło mu się mierzyć.
W ramach systemu ELA stworzone zostały trzy typy raportów automatycznych odpowiadających trzem poziomom analizy: program (kierunek) studiów, szkoła wyższa i Polska. Użytkownik systemu ma możliwość pobrania raportów ogólnopolskich w podziale na studia I stopnia, II stopnia oraz jednolite, w podziale na kierunki studiów oraz uczelnie. Raporty zostały przygotowane osobno dla absolwentów, którzy uzyskali dyplom w 2014 i 2015 roku. Umożliwiają zapoznanie się z najważniejszymi wskaźnikami charakteryzującymi ekonomiczne aspekty losów absolwentów. Pojawiają się w nim m.in. takie informacje, jak: czas poszukiwania pracy, ryzyko bezrobocia, wynagrodzenie, struktura społeczno-demograficzna badanej zbiorowości, liczba absolwentów poszczególnych kierunków.
Do tegorocznej edycji wprowadzono kilka istotnych zmian. Po pierwsze, wydłużono okres monitorowania karier absolwentów z rocznika 2014 z jednego do dwóch lat. Dzięki temu istnieje możliwość porównania ich sytuacji na rynku pracy w pierwszym i drugim roku po uzyskaniu dyplomu. Badania rocznika 2015 w tej edycji dotyczą jednego roku i umożliwiają porównanie m.in. sytuacji absolwentów podobnych kierunków z różnych roczników. W kolejnych edycjach okres monitorowania zostanie wydłużony o kolejny rok a potem następny i następny.
Po drugie. Pojawiły się wykresy przedstawiające dynamikę bezrobocia i wynagrodzeń absolwentów. Na wykresach przedstawiono wartości wskaźników w kolejnych miesiącach po uzyskaniu dyplomu – niezależnie od miesięcy kalendarzowych, w których poszczególni absolwenci uzyskiwali dyplomy. Dla rocznika 2014 wykresy przedstawiają 24-miesięczną dynamikę a dla rocznika 2015 12-miesięczną. Nowa technika prezentacji wyników pozwala w sposób bardziej precyzyjny obserwować zmiany w czasie funkcjonowania absolwentów na rynku pracy. Konieczne było również zastosowanie względnych wskaźników bezrobocia i zarobków, co uniezależnia wyniki od sezonowych wahań na rynku pracy i zmian koniunktury gospodarczej w Polsce.
Po trzecie. Wiele zestawień w raportach jest przedstawianych osobno dla okresów, w których badani kontynuowali naukę na innym programie (kierunku) studiów i okresów, w których nie studiowali. Dzieje się tak, ponieważ na sytuację zawodową absolwentów mają wpływ decyzje edukacyjne po uzyskaniu dyplomu. I tak, absolwenci studiów I stopnia w większości kontynuują naukę nie mogąc rejestrować się wtedy jako bezrobotni. Co oznacza, że na przykład niski wskaźnik bezrobocia wśród absolwentów studiów I stopnia nie musi oznaczać sukcesu na rynku pracy, lecz to, że po prostu nie weszli jeszcze na ten rynek.
Po czwarte. Pojawiły się także nowe wskaźniki dotyczące pracy według określonej formy zatrudnienia: pracy w jakiejkolwiek formie, pracy na umowę o pracę oraz samozatrudnienia. Dla każdej z tych kategorii pojawiają się dwa uzupełniające się wskaźniki. Pierwszy to procent absolwentów, którzy w okresie po uzyskaniu dyplomu mieli doświadczenie danego typu (pracy w ogóle, pracy etatowej, samozatrudnienia). Drugi to procent miesięcy przepracowanych w danej formie zatrudnienia przez osoby, które miały takie doświadczenie.
Po piąte. Do każdego pełnego raportu została przygotowana również jego wersja skrócona. Zawiera ona podstawowe wskaźniki opisujące ekonomiczne losy absolwentów w badanym okresie. Ma to umożliwić szybkie i wstępne zapoznanie się z analizą.
Po szóste. Tym razem przygotowane zostały, poza plikami PDF, pliki w formacie CSV zawierające wartości wskaźników prezentowanych w raportach ELA. Umożliwi to badaczom i analitykom korzystającym z systemu, prowadzenie analiz wyników bez konieczności spisywania ich z plików PDF.
Należy podkreślić, że badanie gwarantuje zachowanie pełnej anonimowości. Absolwenci odróżniani są na podstawie losowego numeru nie dającego możliwości identyfikacji osób. Dodatkowo, w trosce o ochronę danych osobowych, przyjęto dwie zasady ograniczające prezentację wyników dla zbyt małych zbiorowości, np. dla absolwentów poszczególnych kierunków, czy uczelni. Dla zbiorowości liczących mniej niż 10 osób raporty nie są generowane. Natomiast dla podzbiorowości liczących mniej niż trzy osoby nie są prezentowane wyniki. Dzięki temu nie ma możliwości powiązania wartości wskaźników z osobami objętymi badaniem.
Na przyszłość
Aktualnie trwają prace nad kolejną edycją systemu – premiera w czerwcu tego roku. Monitoringiem objęty został kolejny rocznik absolwentów. Natomiast rocznik 2014 doczekał się już trzyletniego okresu obserwacji. Na tę okoliczność przygotowane zostały nowe wskaźniki dotyczące kontynuowania nauki na studiach II stopnia. W szczególności będzie mierzona skuteczność absolwentów w uzyskiwaniu kolejnego dyplomu. – Stworzyliśmy nowy sposób prezentacji danych – infografiki prezentujące najważniejsze informacje o absolwentach, w tym ich budżet czasu – tj. jaką część czasu po dyplomie przeciętny absolwent spędził na pracy, na dalszych studiach, na bezrobociu, na opiece nad dzieckiem itd. – tłumaczy prof. Jasiński. – Zaprezentujemy także nową odsłonę raportów – zamiast obszernych przeglądowych raportów przygotowujemy krótkie raporty tematyczne, poświęcone określonemu zagadnieniu: poszukiwaniu pracy i bezrobociu, wynagrodzeniom, związkom między pracą a dalszymi studiami oraz geograficznemu zróżnicowaniu losów absolwentów.
W planach jest objęcie monitoringiem kolejnej grupy społeczności akademickiej, w tym doktorantów i osoby ze stopniem doktora. Ma to umożliwić efektywność studiów doktoranckich i wesprzeć MNiSW w ewaluacji rozwiązań zawartych w konstytucji dla nauki a przede wszystkim dla tworzonych szkół doktorskich.– Systematycznym badaniem zamierzamy także objąć studentów. Dzięki temu będziemy mogli przeanalizować interakcję między studiowaniem a aktywnością na rynku pracy. W tym kontekście podejmiemy temat porzucania studiów (ang. dropout) – jakie czynniki sprzyjają takiej decyzji, jaka część wybiera potem inny kierunek, jak zmienia się ich funkcjonowanie na rynku pracy. Uwzględnimy także wpływ wcześniejszych doświadczeń zawodowych na wyniki osiągane na rynku pracy po dyplomie – dodaje twórca systemu.
System monitoringu ekonomicznych losów absolwentów dostępny jest na stronie internetowej ela.nauka.gov.pl
W jaki sposób Fundacja Edukacyjna Perspektywy korzysta z systemu ELA?
Fundacja Edukacyjna Perspektywy wykorzystuje w Rankingu Szkół Wyższych i Rankingu Kierunków Studiów wskaźniki opracowane w badaniu ELA. Badanie to daje bardzo szeroki obraz, w jaki sposób absolwenci uczelni radzą sobie na rynku pracy. Obecnie ELA dostarcza kilkudziesięciu szczegółowych wskaźników. Fundacja Edukacyjna Perspektywy wykorzystuje jedynie trzy z nich, łącząc je w jedno kryterium, tj.: względny wskaźnik bezrobocia absolwentów w pierwszym roku po uzyskaniu dyplomu; procent absolwentów, którzy mieli doświadczenie pracy na umowę o pracę po uzyskaniu dyplomu oraz względny wskaźnik zarobków absolwentów w pierwszym roku po uzyskaniu dyplomu. Fundacja zakłada również, że w kolejnych latach stopień wykorzystania badania ELA w rankingach będzie wzrastał, zarówno pod kątem liczby wykorzystywanych wskaźników jak i szerszego sposobu ich prezentacji w rankingu.
